Dom 

Sposoby ogrzewania mieszkań przez Polaków za dwa lata

polskiebrandy

Polska stoi przed istotnymi zmianami w sposobie ogrzewania budynków: regulacje unijne, nowe zasady rozliczeń oraz rosnące koszty emisji zmuszą właścicieli mieszkań i spółdzielnie do szybkich decyzji inwestycyjnych. Poniżej przedstawiamy uporządkowaną analizę obecnej sytuacji, przewidywanych obciążeń i praktycznych rozwiązań, które pozwolą ograniczyć koszty i ryzyka w najbliższych dwóch latach.

Aktualny rozkład źródeł ciepła

W 2021 roku w Polsce zarejestrowano ponad 550 000 budynków wielorodzinnych, z czego około 60% zostało wybudowanych przed 1990 rokiem. Z danych wynika, że nieco ponad połowa tych budynków korzysta z systemów ciepłowniczych sieciowych, a pozostałe opierają się na lokalnych źródłach ciepła. Ponad 130 000 obiektów nadal korzysta z kotłów na paliwa stałe, głównie węgiel, co czyni je szczególnie narażonymi na wzrost kosztów związanych z polityką klimatyczną.

Bezpośredni wpływ ETS2 na koszty ogrzewania

System ETS2 obejmie gospodarstwa domowe od 1 stycznia 2027 r. W praktyce oznacza to naliczanie dodatkowych kosztów związanych z emisją CO2 także na poziomie indywidualnych odbiorców ciepła. Najważniejsze liczby do zapamiętania to:
skumulowany dodatkowy koszt ogrzewania gazem wyniesie 6 300 zł w latach 2027–2030 oraz 24 000 zł w latach 2027–2035, natomiast skumulowany dodatkowy koszt ogrzewania węglem wyniesie 10 300 zł w latach 2027–2030 oraz 39 000 zł w latach 2027–2035. Te wartości są kluczowe przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.

Dla gospodarstwa domowego średnie dodatkowe obciążenie roczne wynikające z ETS2 można przybliżyć dzieląc skumulowaną kwotę przez liczbę lat okresu:
– dla gazu 6 300 zł w okresie 2027–2030 to średnio około 1 575 zł rocznie,
– dla węgla 10 300 zł w tym samym okresie to średnio około 2 575 zł rocznie.

Te orientacyjne wartości pokazują, że gospodarstwa ogrzewane paliwem stałym mogą stanąć przed znacznie wyższymi kosztami niż te z sieci gazowej lub ciepłowniczej.

Nowe zasady rozliczania i montaż zdalnych liczników

Od sezonu grzewczego 2025/2026 wprowadzone zostaną przepisy minimalizujące tzw. pasożytnictwo cieplne. Kluczowy mechanizm to obowiązek naliczania co najmniej 15% opłaty stałej liczonych od kosztów zmiennych, niezależnie od faktycznego zużycia w krótkich interwałach (np. gdy grzejniki są zakręcone). Regulacja ma zachęcać do bardziej sprawiedliwego podziału kosztów eksploatacji i utrzymania instalacji.

Do stycznia 2027 r. spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe będą zobowiązane do montażu zdalnych liczników ciepła oraz rozwiązań pozwalających na zdalne odczyty. Zdalne liczniki mają trzy główne efekty:
– ograniczenie manipulacji przy odczytach i większą przejrzystość rozliczeń,
– możliwość szybszej reakcji na błędy rozliczeń i wykrywania nieszczelności instalacji,
– ułatwienie wdrożenia rozliczeń proporcjonalnych i dynamicznego naliczania opłat.

Pompy ciepła — efektywność, oszczędności i praktyka

Powietrzne pompy ciepła stają się centralnym elementem transformacji ogrzewania, zwłaszcza tam, gdzie jest dostęp do sieci elektroenergetycznej o stabilnych cenach prądu i gdzie możliwe są dopłaty. W praktyce parametry techniczne mają kluczowe znaczenie: typowe współczynniki efektywności sezonowej (SPF lub SCOP) dla powietrznych pomp wynoszą często od około 2,5 do 4,0, co oznacza, że 1 kWh energii elektrycznej może dostarczyć 2,5–4 kWh ciepła. W wyższych temperaturach zewnętrznych efektywność rośnie, w niskich spada, dlatego istotne są dobre warunki termiczne budynku.

Przykład oszczędności ze wspólnoty w Urszulinie

Wspólnota mieszkaniowa, która zainstalowała kaskadę sześciu powietrznych pomp ciepła, obniżyła koszty ogrzewania i ciepłej wody z 224 000 zł rocznie do 72 000 zł w okresie czterech miesięcy po montażu, co odpowiada niemal trzykrotnemu zmniejszeniu wydatków przy porównaniu analogicznych okresów. Ten przypadek pokazuje, że przy odpowiedniej skali instalacji i właściwej eksploatacji możliwe są znaczne oszczędności, choć efekty zależą od:
– stopnia termomodernizacji budynku,
– ceny prądu i struktury taryf (np. taryfy z niską stawką nocną mogą skrócić okres zwrotu),
– dostępnych dopłat i sposobu finansowania inwestycji.

Inne technologie grzewcze i ich rola

Systemy hybrydowe łączące pompę ciepła z kotłem gazowym lub kolektorami słonecznymi dają elastyczność — pompa pracuje jako podstawowe źródło, a kocioł uzupełniający włącza się przy ekstremalnie niskich temperaturach, co optymalizuje koszty i emisje. Ogrzewanie na podczerwień może być sensowną opcją w lokalach o niewielkich stratach ciepła lub do strefowego dogrzewania pomieszczeń. Kotły na biomasę pozostają opłacalne tam, gdzie dostępność taniego i certyfikowanego paliwa lokalnego jest wysoka; ich zastosowanie wymaga jednak odpowiedniej logistyki i przestrzeni magazynowej.

Harmonogram regulacyjny i wymogi dla nowych budynków

Unijne wymogi zakładają stopniowe wprowadzenie standardów zeroemisyjnych: od 2027 r. dotyczą one części budynków publicznych, od 2028 r. wszystkie nowe budynki w Unii mają spełniać standardy zbliżone do zeroemisyjności, a do 2030 r. nowo wznoszone budynki mają korzystać z odnawialnych źródeł energii. W praktyce oznacza to, że kotły gazowe będą dopuszczalne jedynie w instalacjach hybrydowych, a inwestorzy powinni projektować instalacje z myślą o integracji pomp ciepła i instalacji OZE.

Finansowanie i mechanizmy łagodzące koszty

Wobec spodziewanych wzrostów kosztów rząd zapowiada wprowadzenie mechanizmów wsparcia, w tym tzw. bonów energetycznych oraz programów dotacyjnych i preferencyjnych kredytów na modernizację instalacji grzewczych. Finansowanie może pochodzić z programów krajowych i unijnych; zakres wsparcia zależy od typu inwestycji i poziomu dochodów gospodarstwa domowego. W praktyce oznacza to, że:
– dostęp do dotacji skraca okres zwrotu inwestycji w pompę ciepła lub termomodernizację,
– preferencyjne kredyty mogą rozłożyć koszty inwestycji na dłuższy okres,
– programy pilotażowe i lokalne inicjatywy wspólnot często umożliwiają większe oszczędności przy zakupie urządzeń w ramach grupowych zamówień.

Jak zmieni się miks źródeł w ciągu dwóch lat?

W perspektywie najbliższych dwóch lat spodziewany jest spadek udziału kotłów węglowych oraz wzrost instalacji pomp ciepła i systemów hybrydowych. W miastach większy nacisk będzie na modernizację ciepłowni i przyłączenia do sieci; na terenach wiejskich popularne będą hybrydy i kotły na biomasę tam, gdzie paliwo lokalne jest dostępne. Proces ten będzie zróżnicowany geograficznie i zależny od dostępności finansowania oraz możliwości technicznych budynków.

Praktyczne wskazówki dla gospodarstw domowych na najbliższe dwa lata

  • sprawdź dokładnie obecne źródło ogrzewania i profil zużycia ciepła,
  • porównaj orientacyjne koszty ETS2: około 6 300 zł (2027–2030) dla gazu versus około 10 300 zł dla węgla w tym samym okresie,
  • rozważ modernizację: termomodernizacja, instalacja pompy ciepła lub rozwiązania hybrydowego,
  • zweryfikuj dostępne programy wsparcia i możliwości finansowania przed podjęciem inwestycji.

Ryzyka i czynniki wpływające na decyzje

Decyzje inwestycyjne zależą od kilku kluczowych czynników: ceny energii elektrycznej, kosztów instalacji i utrzymania pomp ciepła, dostępności paliw odnawialnych i wielkości dopłat. Ryzyko społeczne jest realne: bez skutecznych mechanizmów wsparcia wzrost obciążeń dla gospodarstw ogrzewanych paliwami stałymi może pogłębić ubóstwo energetyczne. Z punktu widzenia wspólnot mieszkaniowych ryzyko inwestycji można obniżyć przez skonsolidowane projekty, negocjację warunków z dostawcami i korzystanie z preferencyjnych programów.

Krótka prognoza działań spółdzielni i wspólnot

Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe będą priorytetowo planować:
– montaż zdalnych liczników w celu zwiększenia transparentności rozliczeń,
– centralne rozwiązania grzewcze: kaskady pomp ciepła, modernizacje kotłowni, lub przyłączenia do sieci ciepłowniczej tam, gdzie inwestycja jest opłacalna,
– poszukiwanie możliwości finansowania grupowego i wykorzystania dotacji w celu obniżenia kosztów jednostkowych.

Wnioski operacyjne

Przejście na niskoemisyjne źródła ciepła jest nieuniknione, a okres 2025–2028 będzie kluczowy. Dla gospodarstw domowych oznacza to podjęcie działań: audyt energetyczny, kalkulacja wpływu ETS2 na domowy budżet, aktywne poszukiwanie dopłat i rozważenie inwestycji w pompy ciepła lub rozwiązania hybrydowe. Decyzje podjęte teraz będą miały wpływ na koszty użytkowania przez kolejne dekady.

Przeczytaj również: